Προχωρά πλέον με ταχύτατους ρυθμούς η διαπραγμάτευση για το «νέο δημοσιονομικό σύμφωνο» που αποφάσισαν οι ηγέτες της Ευρωζώνης στη συνάντησή τους στις Βρυξέλλες, στις 8 - 9 Δεκεμβρίου 2011.
Ήδη ένα πρώτο σχέδιο αυτής της νέας ευρωπαϊκής δημοσιονομικής συνθήκης διαβιβάστηκε από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Βαν Ρομπάι, στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ, στην Επιτροπή και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η νέα συνθήκη, που τιτλοφορείται «Διεθνής συνθήκη για μια ενισχυμένη Οικονομική Ένωση», αποτελείται από 6 «Τίτλους» που εμπεριέχουν 14 άρθρα. Διαθέτει ένα ιδιαίτερα εκτεταμένο προοίμιο, ενώ στο άρθρο 1 αναλύονται οι σκοποί και το πεδίο εφαρμογής της δημοσιονομικής συνθήκης, όπου επισημαίνεται ότι τα συμβαλλόμενα κράτη συμφωνούν στην ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και στην ενδυνάμωση του συντονισμού της οικονομικής πολιτικής και διακυβέρνησης.
Διακυβερνητική μέθοδος συνεργασίας
Βασικό στοιχείο της δημοσιονομικής συνθήκης είναι ο διακυβερνητικός της χαρακτήρας. Αυτό σημαίνει περιθωριοποίηση κυρίως του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εθνικών Κοινοβουλίων και δευτερευόντως της Επιτροπής.
Έτσι, όμως, δημιουργείται μείζον ζήτημα δημοκρατικής νομιμοποίησης, αφού οι διάφορες αποφάσεις θα λαμβάνονται είτε από τη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωζώνης, που θεσμοθετείται πλέον και τυπικά (άρθρο 13), είτε από το Eurogroup, δηλαδή από όργανα τα οποία δεν αντλούν απευθείας δημοκρατική νομιμοποίηση από τους λαούς των κρατών-μελών της ΕΕ.
Τήρηση του Δικαίου της ΕΕ
Στον «Τίτλο 2» επισημαίνεται ότι η δημοσιονομική συνθήκη θα εφαρμοστεί από τα συμβαλλόμενα μέρη με πλήρη τήρηση των ιδρυτικών συνθηκών και του Δικαίου της ΕΕ. Επιπλέον, στη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 2 καθορίζεται ότι, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ, το Δίκαιο της ΕΕ υπερισχύει των διατάξεων της δημοσιονομικής συνθήκης σε περίπτωση σύγκρουσης.
Δημοσιονομική πειθαρχία
Στον «Τίτλο 3» της δημοσιονομικής συνθήκης περιλαμβάνονται τα άρθρα 3-8, που αφορούν σε ρυθμίσεις για τη δημοσιονομική πειθαρχία, με ιδιαίτερη έμφαση στη θεσμοθέτηση «φρένου χρέους». Στο πλαίσιο αυτό, κεντρικό στοιχείο αποτελεί, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 2, η υποχρέωση των συμβαλλόμενων κρατών να θεσμοθετήσουν σε συνταγματικό ή αντίστοιχο επίπεδο το σχετικό «φρένο χρέους».
Πρόκειται για το πιο εκτεταμένο τμήμα της συνθήκης, με το οποίο επιβάλλεται στα συμβαλλόμενα μέρη ένα πλαίσιο επιπλέον δημοσιο νομικών υποχρεώσεων από αυτές που ήδη ισχύουν λόγω της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Έτσι, οι εθνικοί προϋπολογισμοί θα πρέπει πλέον να είναι ισοσκελισμένοι ή πλεονασματικοί (άρθρο 3 παρ. 1α).
Επίσης, τα συμβαλλόμενα μέρη υποχρεούνται να θεσμοθετήσουν ένα διορθωτικό μηχανισμό, ο οποίος θα ενεργοποιείται αυτόματα κάθε φορά που δημιουργείται δημοσιονομικό έλλειμμα άνω του 0,5% του ΑΕΠ. Ο εν λόγω μηχανισμός, παρότι θα προσδιορίζεται σε εθνικό επίπεδο, θα λειτουργεί στη βάση κοινών κανόνων που θα συμφωνηθούν από τα συμβαλλόμενα μέρη.
Και για να βάλει και το κερασάκι στην τούρτα, η δημοσιονομική συνθήκη επισημαίνει ότι η εν λόγω διαδικασία θα σέβεται πλήρως τις αρμοδιότητες των εθνικών Κοινοβουλίων. Για το κατά πόσο θα ισχύσει βέβαια αυτό καλό θα είναι να ρωτήσουν οι ενδιαφερόμενοι το ελληνικό ή το πορτογαλικό Κοινοβούλιο, που ψηφίζουν τους εθνικούς προϋπολογισμούς με βάση τις απαιτήσεις της τρόικας.
Ειδικότερα, σε σχέση με το δημόσιο χρέος, στο βαθμό που αυτό υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ, τα συμβαλλόμενα μέρη πρέπει να προχωρούν στην κατ’ έτος μείωσή του κατά το 1/20.
Μνημόνιο και κυρώσεις
Στα συμβαλλόμενα μέρη που τίθενται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείματος επιβάλλεται Μνημόνιο, το οποίο αποκαλείται «πρόγραμμα δημοσιονομικής και οικονομικής εταιρικής σχέσης» (άρθρο 5).
Προς αποφυγήν, δε, πάσης παρεξηγήσεως, επισημαίνεται ρητά ότι το Μνημόνιο έχει πλήρη νομική ισχύ και συμπεριλαμβάνει αναλυτικά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική διασφάλιση της μείωσης των υπερβολικών ελλειμμάτων.
Με το άρθρο 7 της δημοσιονομικής συνθήκης επιβάλλεται διαδικασία αυτόματης επιβολής κυρώσεων στα κράτη-μέλη που παραβιάζουν τις διατάξεις περί υπερβολικού ελλείμματος, εκτός κι αν αντιταχθεί ειδική πλειοψηφία των μελών της Ευρωζώνης.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι και με την ισχύουσα Συνθήκη Λειτουργίας της ΕΕ, στο τελικό στάδιο της διαδικασίας τήρησης της δημοσιονομικής πειθαρχίας είναι δυνατόν να επιβληθούν στο απείθαρχο κράτος-μέλος σχετικές κυρώσεις. Πλην, όμως, αυτές δεν είναι αυτόματες, αλλά απαιτείται σχετική απόφαση του Συμβουλίου.
Στο Δικαστήριο της ΕΕ
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 8 της δημοσιονομικής συνθήκης, κάθε συμβαλλόμενο μέρος που θεωρεί ότι ένα άλλο συμβαλλόμενο μέρος δεν τηρεί το «φρένο χρέους» μπορεί να προσφύγει ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ.
Η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ είναι δεσμευτική για τους διαδίκους και το κράτος που κρίνεται ότι παραβιάζει το «φρένο χρέους» οφείλει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη συμμόρφωσή του προς την απόφαση του Δικαστηρίου εντός της χρονικής περιόδου που προσδιορίζε ται στην οικεία δικαστική απόφαση.
Δεδομένου, όμως, ότι στο εν λόγω άρθρο 8 δεν προβλέπεται και επιβολή κυρώσεων εναντίον όσων συμβαλλόμενων κρατών αρνούνται να συμμορφωθούν προς τις ως άνω αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ, θεωρούμε ότι το εν λόγω άρθρο, τουλάχιστον υπό την παρούσα διατύπωσή του, δεν μπορεί να διαδραματίσει το σημαντικό ρόλο που επιθυμούσε η Μέρκελ.
Εκτός κι αν τροποποιηθεί και προβλεφθεί η επιβολή οικονομικών και λοιπών κυρώσεων εναντίον όσων κρατών παραβιάζουν τις εν λόγω αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ. Πάντως, σημαντικός ρόλος ανατίθεται και στα εθνικά δικαστήρια για την εφαρμογή των εθνικών κανόνων που θεσπίζονται για την τήρηση του «φρένου χρέους».
«Κινεζοποίηση» μισθών
Ο «Τίτλος 4» περιλαμβάνει τα άρθρα 9-12 και αφορά στην οικονομική διακυβέρνηση. Πυλώνες της εν λόγω διακυβέρνησης αποτελούν το γνωστό μας «Σύμφωνο για το Ευρώ», με το οποίο «κινεζοποιούνται» οι μισθοί στην Ευρωζώνη και κατεδαφίζεται το κοινωνικό κράτος στο όνομα της ενίσχυσης της δήθεν ανταγωνιστικότητας.
Επιπλέον, προβλέπεται και η εφαρμογή του «ευρωπαϊκού εξαμήνου» για τον έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών από την Επιτροπή και ο συνακόλουθος περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας των κρατών της Ευρωζώνης.
Ενισχυμένη συνεργασία
Κλειδί για την εφαρμογή στην πράξη της δημοσιονομικής συνθήκης, σύμφωνα με το άρθρο 10, αποτελεί η αξιοποίηση της διαδικασίας της «ενισχυμένης συνεργα σίας» που προβλέπεται από το Δίκαιο της ΕΕ και η οποία, προκειμένου να ενεργοποιηθεί, απαιτούνται τουλάχιστον εννέα (9) κράτη-μέλη της ΕΕ.
Κατάργηση ομοφωνίας
Σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 2, για να τεθεί σε ισχύ η δημοσιονομική συνθήκη απαιτείται η κύρωση και επικύρωσή της όχι από όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, αλλά μόνο από εννέα (9), όσα δηλαδή είναι και τα κράτη που απαιτούνται για την ενεργοποίηση της ενισχυμένης συνεργασίας.
Πειραματόζωον η Ελλάς
Όπως παρατηρεί κανείς, η δημοσιονομική συνθήκη στηρίζεται κυρίως στην εμπειρία που απέκτησε η τρόικα από την εφαρμογή του Μνημονίου στην Ελλάδα, η οποία αποτελεί το πειραματόζωο, προκειμένου να δοκιμαστούν στην Ευρωζώνη διάφορα μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επίκαιρα στις 29/12/11
