Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επίκαιρα, Πέμπτη 21 Οκτωβρίου 2010
Η επιβολή νέων αντιλαϊκών μέτρων εκ μέρους της κυβέρνησης, με βάση το «επικαιροποιημένο» Μνημόνιο που επέβαλε η τρόικα, αναδεικνύει για άλλη μια φορά τον κεντρικό ρόλο της τρόικας στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της χώρας.
Η τρόικα, δηλαδή το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Επιτροπή) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι ένα ad hoc όργανο επιφορτισμένο για τον έλεγχο της εφαρμογής του Μνημονίου. Η λέξη «τρόικα» είναι ρωσικής καταγωγής και αρχικά σήμαινε ένα είδος μεγάλου ελκήθρου που το έσερναν τρία άλογα. Στην πορεία, η λέξη κατοχυρώθηκε να σημαίνει ομάδα τριών ατόμων, κυρίως πολιτικών, που συνεργάζονται στενά στην άσκηση της εξουσίας.
Συγκρότηση
Η πρώτη νύξη για τη συγκρότηση της τρόικας έγινε με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 11 Φεβρουαρίου 2010, όπου, αφού εκφράζεται η αλληλεγγύη στην Ελλάδα και της απευθύνονται συγκεκριμένες συστάσεις, επισημαίνεται ότι: «Η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά την εφαρμογή των συστάσεων σε συνεννόηση με την ΕΚΤ και θα προτείνει τυχόν απαραίτητα πρόσθετα μέτρα, στηριζόμενη στην εμπειρία του ΔΝΤ».
Στην πορεία οι αρχηγοί των κρατών της Ευρωζώνης, στις 25 Μαρτίου 2010, αποφάσισαν ότι οποιαδήποτε χρηματοδότηση της Ελλάδας από το Μηχανισμό Δημοσιονομικής Σταθερότητας (ΜΔΣ) θα αποφασίζεται από τα κράτη της Ευρωζώνης «βάσει αυστηρών προϋποθέσεων καθώς και αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας». Δεδομένου ότι τα δάνεια του ΜΔΣ, συνολικού ποσού 110 δις ευρώ, χορηγούνται με αναλογία 8 προς 3 από χώρες της Ευρωζώνης και από το ΔΝΤ, το οποίο με βάση το καταστατικό του ασκεί συγκεκριμένες αρμοδιότητες, είναι προφανές ότι η όλη διαδικασία διαμόρφωσης των προϋποθέσεων χορήγησης των δανείων και ελέγχου εφαρμογής των όρων χορήγησης θα γίνεται από αυτό το τριμερές σχήμα.
Τα παραπάνω προκύπτουν με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια από την απόφαση των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης στις 11 Απριλίου 2010 που αποφάσισε τη χορήγηση δανείων στην Ελλάδα όπου ρητά αναφέρεται ότι η «Επιτροπή σε συνεργασία με την ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) θα αρχίσει να εργάζεται από τη Δευτέρα 12 Απριλίου με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τις Ελληνικές Αρχές σε ένα κοινό πρόγραμμα (που περιλαμβάνει ποσά και όρους, επί τη βάσει των συστάσεων που υιοθετήθηκαν από το Συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών-ECOFIN του Φεβρουαρίου)».
Θεσμικές πλευρές
Από θεσμικής πλευράς, πάντως, τα μέρη της τρόικας δεν είναι ισότιμα. Το ΔΝΤ αποτελεί δανειστή μας της τάξης των 30 δις ευρώ. Επομένως οι εκπρόσωποί του ενεργούν εν προκειμένω απευθείας υπό την ιδιότητά τους αυτή.
Η Επιτροπή και η ΕΚΤ δεν είναι δανειστές μας. Από την ευρωπαϊκή πλευρά δανειστές μας της τάξης των 80 δις ευρώ είναι τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Όμως η Επιτροπή έχει εξουσιοδοτηθεί να ενεργεί για λογαριασμό των δανειστών μας μελών της Ευρωζώνης ως εκπρόσωπός τους. Η ΕΚΤ ενεργεί ως όργανο για τη διασφάλιση της τήρησης των αρμοδιοτήτων της Τράπεζας στο νομισματικό τομέα όπου διαθέτει αποκλειστικές αρμοδιότητες.
Τέλος, ΔΝΤ, Επιτροπή και ΕΚΤ έχουν αρμοδιότητες ελέγχου εφαρμογής του Μνημονίου αλλά και διαπραγμάτευσης με την ελληνική πλευρά για τη σύνταξη και αναθεώρηση του Μνημονίου.
Από τα παραπάνω, λοιπόν, αποδεικνύεται ότι κάθε θεσμικός φορέας της τρόικας έχει διακριτό ρόλο και αρμοδιότητες. Ταυτόχρονα όμως ενεργούν από κοινού ως τοποτηρητές των δανειστών.
Δικαίωμα βέτο
Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, η κυβέρνηση υποχρεούται να διαβουλεύεται με την τρόικα για την «υιοθέτηση πολιτικών που δεν συνάδουν με το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής». Ταυτόχρονα, καμία μονομερής αναθεώρηση των πολιτικών του Μνημονίου δεν επιτρέπεται εκ μέρους της Ελλάδας χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της τρόικας. Αυτό σημαίνει ότι η τρόικα διαθέτει δικαίωμα βέτο σε αντίθεση με την ελληνική κυβέρνηση.
Επίσης, στο Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής υπάρχει η ρητή δέσμευση της ελληνικής πλευράς να διαβουλεύεται με την τρόικα για την «υιοθέτηση πολιτικών που δεν συνάδουν με αυτό το Μνημόνιο».
Με δεδομένο ότι το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής καθορίζει αναλυτικά τα μέτρα τα οποία θα περιέχει ο προϋπολογισμός του 2011, κάθε αλλαγή που ενδεχόμενα είναι απαραίτητη να γίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις στα εν λόγω μέτρα με σκοπό ανάλογη εξοικονόμηση επιτρέπεται μόνο «ύστερα από στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ».
Υποχρέωση παροχής πληροφοριών στην τρόικα
Σε σχέση με την παροχή πληροφοριών εκ μέρους της ελληνικής πλευράς προβλέπεται ότι λεπτομερείς πληροφορίες θα πρέπει να παρέχονται στην τρόικα για τους λειτουργικούς λογαριασμούς και τους ισολογισμούς των κυριότερων δημοσίων επιχειρήσεων. Στο Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής υπάρχει η ρητή δέσμευση της ελληνικής πλευράς να παρέχει στην τρόικα όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες για την παρακολούθηση της προόδου και της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κατάστασης κατά τη διάρκεια υλοποίησης του τριετούς προγράμματος.
Επιπλέον, σύμφωνα με το Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης, η ελληνική πλευρά θα παράσχει στην τρόικα τις απαραίτητες πληροφορίες για την παρακολούθηση του προγράμματος. Σε σχέση με τη δράση της γενικής κυβέρνησης το υπουργείο Οικονομικών θα παράσχει στην τρόικα πληροφορίες για τα μηνιαία έσοδα, τις μηνιαίες δαπάνες, τις αποπληρωμές εσωτερικού και εξωτερικού χρέους κ.λπ. Τέλος, θα παρέχονται στην τρόικα και στοιχεία σε σχέση με τα καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των ασφαλιστικών ταμείων.
Πλήρης υποταγή της Βουλής στην τρόικα
Η πλήρης υποταγή του ελληνικού Κοινοβουλίου στους δανειστές της χώρας αποδεικνύεται πέραν των άλλων και από την υποχρέωσή του να «υιοθετήσει νομοθεσία για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της φορολογικής διαχείρισης και των ελέγχων εφαρμόζοντας τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΔΝΤ» σύμφωνα με το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής. Μάλιστα, προβλεπόταν ότι η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, η οποία έγινε ήδη πράξη, έπρεπε να σχεδιαστεί σε στενή διαβούλευση με την τρόικα και η εκτιμώμενη επίπτωσή της στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα να επικυρωθεί από την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής της ΕΕ.
Η δημόσια διοίκηση υπό την εποπτεία της τρόικας
Δραστική ανάμειξη της τρόικας προβλέπεται και στον τομέα της δημόσιας διοίκησης όπου επιβάλλει μέσω του Μνημονίου Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής στην κυβέρνηση να εγκαινιάσει τη χρήση λειτουργικών ελέγχων από διεθνώς αναγνωρισμένους εξωτερικούς εμπειρογνώμονες. Οι Γενικοί Όροι που θα διέπουν τους ελέγχους αυτούς θα πρέπει να συμφωνηθούν με την τρόικα. Οι διαρθρωτικές δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις υπάγονται επίσης στο συνεχή έλεγχο της τρόικας.
Επίσης η τρόικα ασκεί ασφυκτικό έλεγχο στον τομέα της χρηματοπιστωτικής πολιτικής αλλά και στο νεοϊδρυθέν Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Υποβολή Έκθεσης Συμμόρφωσης στην τρόικα
Στο Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής επισημαίνεται ότι πριν από την καταβολή των δόσεων, η ελληνική πλευρά πρέπει να παρέχει στην τρόικα μια έκθεση συμμόρφωσης σχετικά με την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που έχουν τεθεί από την τρόικα για τη δανειοδότηση της χώρας.
Δικαίωμα αξιολόγησης
Τέλος, η τρόικα αποτελεί το όργανο που αξιολογεί ανά τρίμηνο το κατά πόσο έχουν εκτελεστεί οι υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η ελληνική πλευρά προκειμένου να συνεχιστεί η καταβολή των δόσεων των δανείων των 110 δισ ευρώ από τις χώρες της Ευρωζώνης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η επιβολή νέων αντιλαϊκών μέτρων εκ μέρους της κυβέρνησης, με βάση το «επικαιροποιημένο» Μνημόνιο που επέβαλε η τρόικα, αναδεικνύει για άλλη μια φορά τον κεντρικό ρόλο της τρόικας στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της χώρας.
Η τρόικα, δηλαδή το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Επιτροπή) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι ένα ad hoc όργανο επιφορτισμένο για τον έλεγχο της εφαρμογής του Μνημονίου. Η λέξη «τρόικα» είναι ρωσικής καταγωγής και αρχικά σήμαινε ένα είδος μεγάλου ελκήθρου που το έσερναν τρία άλογα. Στην πορεία, η λέξη κατοχυρώθηκε να σημαίνει ομάδα τριών ατόμων, κυρίως πολιτικών, που συνεργάζονται στενά στην άσκηση της εξουσίας.
Συγκρότηση
Η πρώτη νύξη για τη συγκρότηση της τρόικας έγινε με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 11 Φεβρουαρίου 2010, όπου, αφού εκφράζεται η αλληλεγγύη στην Ελλάδα και της απευθύνονται συγκεκριμένες συστάσεις, επισημαίνεται ότι: «Η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά την εφαρμογή των συστάσεων σε συνεννόηση με την ΕΚΤ και θα προτείνει τυχόν απαραίτητα πρόσθετα μέτρα, στηριζόμενη στην εμπειρία του ΔΝΤ».
Στην πορεία οι αρχηγοί των κρατών της Ευρωζώνης, στις 25 Μαρτίου 2010, αποφάσισαν ότι οποιαδήποτε χρηματοδότηση της Ελλάδας από το Μηχανισμό Δημοσιονομικής Σταθερότητας (ΜΔΣ) θα αποφασίζεται από τα κράτη της Ευρωζώνης «βάσει αυστηρών προϋποθέσεων καθώς και αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας». Δεδομένου ότι τα δάνεια του ΜΔΣ, συνολικού ποσού 110 δις ευρώ, χορηγούνται με αναλογία 8 προς 3 από χώρες της Ευρωζώνης και από το ΔΝΤ, το οποίο με βάση το καταστατικό του ασκεί συγκεκριμένες αρμοδιότητες, είναι προφανές ότι η όλη διαδικασία διαμόρφωσης των προϋποθέσεων χορήγησης των δανείων και ελέγχου εφαρμογής των όρων χορήγησης θα γίνεται από αυτό το τριμερές σχήμα.
Τα παραπάνω προκύπτουν με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια από την απόφαση των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης στις 11 Απριλίου 2010 που αποφάσισε τη χορήγηση δανείων στην Ελλάδα όπου ρητά αναφέρεται ότι η «Επιτροπή σε συνεργασία με την ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) θα αρχίσει να εργάζεται από τη Δευτέρα 12 Απριλίου με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τις Ελληνικές Αρχές σε ένα κοινό πρόγραμμα (που περιλαμβάνει ποσά και όρους, επί τη βάσει των συστάσεων που υιοθετήθηκαν από το Συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών-ECOFIN του Φεβρουαρίου)».
Θεσμικές πλευρές
Από θεσμικής πλευράς, πάντως, τα μέρη της τρόικας δεν είναι ισότιμα. Το ΔΝΤ αποτελεί δανειστή μας της τάξης των 30 δις ευρώ. Επομένως οι εκπρόσωποί του ενεργούν εν προκειμένω απευθείας υπό την ιδιότητά τους αυτή.
Η Επιτροπή και η ΕΚΤ δεν είναι δανειστές μας. Από την ευρωπαϊκή πλευρά δανειστές μας της τάξης των 80 δις ευρώ είναι τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Όμως η Επιτροπή έχει εξουσιοδοτηθεί να ενεργεί για λογαριασμό των δανειστών μας μελών της Ευρωζώνης ως εκπρόσωπός τους. Η ΕΚΤ ενεργεί ως όργανο για τη διασφάλιση της τήρησης των αρμοδιοτήτων της Τράπεζας στο νομισματικό τομέα όπου διαθέτει αποκλειστικές αρμοδιότητες.
Τέλος, ΔΝΤ, Επιτροπή και ΕΚΤ έχουν αρμοδιότητες ελέγχου εφαρμογής του Μνημονίου αλλά και διαπραγμάτευσης με την ελληνική πλευρά για τη σύνταξη και αναθεώρηση του Μνημονίου.
Από τα παραπάνω, λοιπόν, αποδεικνύεται ότι κάθε θεσμικός φορέας της τρόικας έχει διακριτό ρόλο και αρμοδιότητες. Ταυτόχρονα όμως ενεργούν από κοινού ως τοποτηρητές των δανειστών.
Δικαίωμα βέτο
Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, η κυβέρνηση υποχρεούται να διαβουλεύεται με την τρόικα για την «υιοθέτηση πολιτικών που δεν συνάδουν με το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής». Ταυτόχρονα, καμία μονομερής αναθεώρηση των πολιτικών του Μνημονίου δεν επιτρέπεται εκ μέρους της Ελλάδας χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της τρόικας. Αυτό σημαίνει ότι η τρόικα διαθέτει δικαίωμα βέτο σε αντίθεση με την ελληνική κυβέρνηση.
Επίσης, στο Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής υπάρχει η ρητή δέσμευση της ελληνικής πλευράς να διαβουλεύεται με την τρόικα για την «υιοθέτηση πολιτικών που δεν συνάδουν με αυτό το Μνημόνιο».
Με δεδομένο ότι το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής καθορίζει αναλυτικά τα μέτρα τα οποία θα περιέχει ο προϋπολογισμός του 2011, κάθε αλλαγή που ενδεχόμενα είναι απαραίτητη να γίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις στα εν λόγω μέτρα με σκοπό ανάλογη εξοικονόμηση επιτρέπεται μόνο «ύστερα από στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ».
Υποχρέωση παροχής πληροφοριών στην τρόικα
Σε σχέση με την παροχή πληροφοριών εκ μέρους της ελληνικής πλευράς προβλέπεται ότι λεπτομερείς πληροφορίες θα πρέπει να παρέχονται στην τρόικα για τους λειτουργικούς λογαριασμούς και τους ισολογισμούς των κυριότερων δημοσίων επιχειρήσεων. Στο Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής υπάρχει η ρητή δέσμευση της ελληνικής πλευράς να παρέχει στην τρόικα όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες για την παρακολούθηση της προόδου και της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κατάστασης κατά τη διάρκεια υλοποίησης του τριετούς προγράμματος.
Επιπλέον, σύμφωνα με το Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης, η ελληνική πλευρά θα παράσχει στην τρόικα τις απαραίτητες πληροφορίες για την παρακολούθηση του προγράμματος. Σε σχέση με τη δράση της γενικής κυβέρνησης το υπουργείο Οικονομικών θα παράσχει στην τρόικα πληροφορίες για τα μηνιαία έσοδα, τις μηνιαίες δαπάνες, τις αποπληρωμές εσωτερικού και εξωτερικού χρέους κ.λπ. Τέλος, θα παρέχονται στην τρόικα και στοιχεία σε σχέση με τα καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των ασφαλιστικών ταμείων.
Πλήρης υποταγή της Βουλής στην τρόικα
Η πλήρης υποταγή του ελληνικού Κοινοβουλίου στους δανειστές της χώρας αποδεικνύεται πέραν των άλλων και από την υποχρέωσή του να «υιοθετήσει νομοθεσία για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της φορολογικής διαχείρισης και των ελέγχων εφαρμόζοντας τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΔΝΤ» σύμφωνα με το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής. Μάλιστα, προβλεπόταν ότι η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, η οποία έγινε ήδη πράξη, έπρεπε να σχεδιαστεί σε στενή διαβούλευση με την τρόικα και η εκτιμώμενη επίπτωσή της στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα να επικυρωθεί από την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής της ΕΕ.
Η δημόσια διοίκηση υπό την εποπτεία της τρόικας
Δραστική ανάμειξη της τρόικας προβλέπεται και στον τομέα της δημόσιας διοίκησης όπου επιβάλλει μέσω του Μνημονίου Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής στην κυβέρνηση να εγκαινιάσει τη χρήση λειτουργικών ελέγχων από διεθνώς αναγνωρισμένους εξωτερικούς εμπειρογνώμονες. Οι Γενικοί Όροι που θα διέπουν τους ελέγχους αυτούς θα πρέπει να συμφωνηθούν με την τρόικα. Οι διαρθρωτικές δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις υπάγονται επίσης στο συνεχή έλεγχο της τρόικας.
Επίσης η τρόικα ασκεί ασφυκτικό έλεγχο στον τομέα της χρηματοπιστωτικής πολιτικής αλλά και στο νεοϊδρυθέν Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Υποβολή Έκθεσης Συμμόρφωσης στην τρόικα
Στο Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής επισημαίνεται ότι πριν από την καταβολή των δόσεων, η ελληνική πλευρά πρέπει να παρέχει στην τρόικα μια έκθεση συμμόρφωσης σχετικά με την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που έχουν τεθεί από την τρόικα για τη δανειοδότηση της χώρας.
Δικαίωμα αξιολόγησης
Τέλος, η τρόικα αποτελεί το όργανο που αξιολογεί ανά τρίμηνο το κατά πόσο έχουν εκτελεστεί οι υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η ελληνική πλευρά προκειμένου να συνεχιστεί η καταβολή των δόσεων των δανείων των 110 δισ ευρώ από τις χώρες της Ευρωζώνης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
